Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (“TCMB”); Ödemeler Alanında Sunulan İş Modellerinin Ödeme Hizmeti Türleri ile İlişkilendirilmesine İlişkin Rehber (“Rehber”) ile ödemeler alanında sıklıkla karşılaşılmakta olan iş modellerinin, 6493 sayılı “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun”da (“Kanun”) sayılan ödeme hizmetleri ile ilişkilendirilmesi ve bu kapsamda uygulamada düzenlemelere uyum ve yetki ile ilgili hususlarda yeknesaklık sağlanmasının amaçlandığını belirtmiştir.
Rehber’de, Kanun’un 13. Maddesinin 1. Fıkrasında ödeme hizmeti sağlayıcısı olarak,
- 5411 sayılı Kanun kapsamındaki bankaların,
- Elektronik para kuruluşlarının,
- Ödeme kuruluşlarının,
- Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi’nin
sayıldığı ve bunlar dışındaki kişilerin ödeme hizmeti sunmasının yasak olduğu ifade edilmiştir.
Rehber’de, ödeme hizmetleri ve elektronik para ihracı faaliyetlerinin kapsamına giren işlemler, uygulamada yeknesaklık sağlama amacıyla detaylı şekilde açıklanmıştır.
Kanun’un 12. Maddesinin 1. Fıkrasına göre söz konusu işlemler şunlardan oluşur:
- Ödeme hesabına para yatırılması ve ödeme hesabından para çekilmesine imkân veren hizmetler de dâhil olmak üzere ödeme hesabının işletilmesi için gerekli tüm işlemler,
- Ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme hizmeti sağlayıcısı nezdinde bulunan ödeme hesabındaki fonun aktarımını içeren, bir defaya mahsus olanlar da dâhil doğrudan borçlandırma işlemi, ödeme kartı ya da benzer bir araçla yapılan ödeme işlemi ile düzenli ödeme emri dâhil para transferi,
- Ödeme aracının ihraç veya kabulü,
- Para havalesi,
- Gönderen tarafından ödeme işleminin yapılmasına ilişkin onayın bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı aracılığıyla verildiği ve ödemenin ödeme hizmeti kullanıcısı ile mal veya hizmet sağlayan arasında sadece aracı olarak faaliyet gösteren bir bilişim veya elektronik haberleşme işletmecisine yapıldığı ödeme işlemi,
- Fatura ödemelerine aracılık edilmesine yönelik hizmetler,
- Ödeme hizmeti kullanıcısının isteği üzerine başka bir ödeme hizmeti sağlayıcısında bulunan ödeme hesabıyla ilgili sunulan ödeme emri başlatma hizmeti,
- Ödeme hizmeti kullanıcısının onayının alınması koşuluyla, ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme hizmeti sağlayıcıları nezdinde bulunan bir veya daha fazla ödeme hesabına ilişkin konsolide edilmiş bilgilerin çevrim içi platformlarda sunulması hizmeti,
- Ödemeler alanında toplam büyüklük veya etki alanı açısından Bankaca belirlenecek seviyeye ulaşan diğer işlem ve hizmetler.
Rehber’de ayrıca ödeme hizmeti olarak değerlendirilemeyecek işlemler de sıralanmıştır. Bunların arasında yer alan bazı işlemler şunlardır:
- Ödeme işleminin aracı kullanılmaksızın doğrudan alıcıya nakit olarak yapılması,
- Ödeme işleminin, gönderen ya da alıcı namına mal veya hizmet pazarlığına ya da alım satımına yetkili olan ticari temsilci aracılığıyla yapılması,
- Kâr amacı gütmeyen veya yardım amacıyla yapılan faaliyetler çerçevesinde paranın nakit olarak toplanması ve teslimi suretiyle yapılan ödeme işlemleri,
- Mal veya hizmet alımından kaynaklanan ödeme işleminin gerçekleştirilmesinden hemen önce ödeme hizmeti kullanıcısının açık talebi üzerine, işlemin bir parçası olarak nakit paranın alıcıdan gönderene verildiği hizmetler.
Rehber’de ödeme hizmeti alanındaki iş modelleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
- Ödeme Hesabı İşletimi (Ödeme Hesabı Açma, Para Yatırma, Para Çekme)
- Para Transferi
- Sanal POS
- Fiziki POS
- Elektronik Para (Ön Ödemeli Kart) İhraç ve Kabulü
- Dijital Cüzdan
- Mobil Ödeme
- Mobil Ödemelere Aracılık
Son olarak Rehber’de “sunulması planlanan iş modeli kapsamında asgari olarak izin alınması gereken Kanun bentlerini” gösteren bir tablo yer aldı.
Rehber’in tam metnine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
